Thiền sư Cảm Thành (? – 860)
Chùa Kiến Sơ.
Thiền sư là người huyện Tiên Du, … Lúc mới xuất gia ở núi Tiên Du thuộc bản quận, đạo hiệu là Lập Đức. Lấy việc trì giới tụng kinh làm đầu. Phú hào trong làng là ông học Nguyễn kính mộ đức hạnh cao cả của sư, tự nguyện cúng gia trạch làm chùa, mời sư đến trụ trì nhưng sư từ chối. Đêm ấy sư chiêm bao thấy thần nhân đến bảo: “Nếu làm theo chí nguyện của nhà họ Nguyễn thì chỉ chừng vài năm sẽ gặp may mắn lớn.” Vì thế sư bèn nhận lời mời của ông họ Nguyễn (chùa ấy chính là chùa Kiến Sơ ở hương Phù Đổng).
Sau đó không bao lâu, Thông thiền sư đến. Sư biết đó không phải là người thường, ngày đêm hầu hạ chưa từng biếng trễ. Thông thiền sư cảm động lòng thành khẩn của Lập Đức bèn đổi tên cho là Cảm Thành.
Một hôm Thông thiền sư bảo Cảm Thành:
– Xưa Thế tôn vì nhân duyên lớn mà xuất hiện ở thế gian. Hóa duyên xong ngài nhập Niết Bàn. Diệu tâm ấy gọi là chính pháp nhãn tạng, thực tướng, vô tướng và tam muội pháp môn. Đích thân Thế tôn giao cho đệ tử là tôn giả Ma Ha Ca Diếp làm tổ thứ nhất, các đời nối truyền, đến Đạt Ma đại sư từ Tây Trúc sang trải bao hiểm nguy vì truyền pháp này. Đến tổ thứ sáu Tào Khê (Huệ Năng) được tổ thứ năm (Hoằng Nhẫn) bảo cho biết rằng“ Khi Đạt Ma mới đến, người đời chưa tin hiểu nên lấy việc truyền y bát để tỏ rõ việc đắc pháp. Nay đức tin đã chín muồi, y bát có thể trở thành đầu mối tranh chấp cho nên phải dừng lại ở ngươi, không truyền tiếp nữa.” Từ đó chỉ lấy tâm truyền tâm, không truyền y bát.
“Bây giờ Nam Nhạc Hoài Nhượng là người đầu tiên được truyền tâm pháp. Nhượng truyền cho Mã Tổ Đạo Nhất. Đạo Nhất truyền cho Bách Trượng Hoài Hải. Ta nhận được tâm pháp ở Bách Trượng. Phép đó từ lâu đã có tiếng vang, nghe ở phương này đã có đông người hâm mộ Đại Thừa, vậy nên ta đến để tìm kẻ thiện tri thức. Nay ta gặp ngươi cũng là nhờ có nhân duyên kiếp trước. Hãy nghe lời kệ của ta:
Chư phương hạo hạo
Võng tự huyên truyền
Vị ngô thủy tổ
Thân tự Tây Thiên
Truyền pháp nhãn tạng
Mục vi chi thiền
Nhất hoa ngũ diệp
Chủng tử miên miên
Tiềm phù mật ngữ
Thiên vạn hữu duyên
Hàm vị Tâm tông
Thanh tịnh bản nhiên
Tây Thiên thử thổ
Thử thổ Tây Thiên
Cổ kim nhật nguyệt
Cổ kim sơn xuyên
Xúc đồ thành trệ
Phật tổ thành oan
Sai chi hào ly
Thất chi bách thiên
Nhữ thiện quan sát
Mạc khiểm nhi tôn
Trực nhiêu vấn ngã
Ngã bản vô ngôn.
Dịch:
Các nơi đồn đại
Dối tự trao truyền
Rằng thủy tổ ta
Gốc tự Tây Thiên
Truyền pháp nhãn tạng
Gọi đấy là Thiền
Một hoa năm lá
Hạt giống liên miên
Ngầm hợp mật ngữ
Muôn ngàn có duyên
Tâm tông đều gọi
Thanh tịnh bản nhiên
Tây Thiên cõi này
Cõi này Tây Thiên
Xưa nay nhật nguyệt
Xưa nay sơn xuyên
Chạm đến thành trệ
Phật tổ thành oan
Sai một mảy may
Đi mất trăm ngàn
Ngươi khéo quan sát
Chớ lừa cháu con
Nói thẳng đến ta
Ta vốn vô ngôn
Sư nghe lời kệ của tổ liền tỉnh ngộ.
Có vị tăng hỏi:
– Thế nào là Phật?
Sư đáp:
– Khắp tất cả mọi nơi.
Lại hỏi:
– Thế nào là Phật tâm?
Đáp:
– Chưa từng che giấu.
Người ấy lại nói:
– Kẻ học đạo này chưa hiểu.
Sư đáp:
– Ngươi trượt qua rồi!
Sau thiền sư không bệnh mà qua đời. Bấy giờ là năm Canh thìn niên hiệu Đường Hàm Thông thứ 1 (860).
Theo Thiền Uyển Tập Anh
